رئیس هیات مدیره موسسه خزنده شناسی پارس خواستار حفاظت بدون مرز از گونه‌های در خطر انقراض شد و گفت: هشت تا ۱۰ هزار سمندر در معرض انقراض امپراطور در استان خوزستان مشاهده شده است.
باربد صفایی مهرو روز چهارشنبه در کارگاه آموزشی حفاظت از گونه سمندر کایزر در خانه محیط زیست دزفول واقع در فرهنگسرای مدرس افزود: یک کارگاه آموزشی در سال ۹۰ در اندیمشک برگزار شد که پس از برقراری ارتباط با نیروی انتظامی، ۴۳۰ قطعه سمندر قاچاق توسط پلیس راه آهن کشف شد.
وی ادامه داد: برخی افراد به بهانه‌های مختلف سمندر را عضو سفره هفت سین می‌کنند که پذیرفتنی نیست و نمی‌توان از این گونه با ارزش در سفره هفت سین استفاده کرد.
رئیس هیات مدیره موسسه خزنده شناسی پارس به چالش‌های پیش روی حفاظت از سمندرها اشاره کرد و گفت: حتما گونه‌ای که می‌خواهد به آکواریوم برود باید آزمایش و انگل شناسی شود.
وی افزود: هنوز برخی افراد به صورت قاچاق اقدام به خرید و فروش سمندر می‌کنند که باید با همکاری جوامع محلی و نیروهای انتظامی از قاچاق این گونه جلوگیری کرد.
این کارشناس ارشد محیط زیست گفت: برخی گردشگران هنگام مراجعه به مناطق گردشگری دزفول از جمله آبشار شوی اقدام به شکار سمندر می‌کنند که این اقدامات ضربه سنگینی به این گونه وارد می‌کند.
وی ادامه داد: زبان مشترکی بین رسانه‌ها درخصوص سمندر کوهستان وجود ندارد و برخی این گونه را به عنوان امپراتور، برخی لرستان و برخی کوهستان می‌شناسند که باید نامگذاری واحدی در این خصوص صورت گیرد.
۸۲ زیستگاه سمندر شناخته شده است
صفایی مهرو با بیان اینکه حداقل ۸۲ زیستگاه سمندر شناخته شده است، گفت: نبود بانک اطلاعاتی در مورد زیستگاه و روش علمی نحوه پایش جمعیت و تکه تکه کردن زیستگاه‌ها از چالش‌های حفاظت از سمندرها می‌باشند.
وی تکه تکه کردن زیستگاه‌ها را موجب قطع ارتباط ژنتیکی گونه‌ها دانست و افزود: تدوین برنامه عملی در استان یکی از ضروریات است که باید موردتوجه قرار گیرد.
رئیس هیات مدیره موسسه خزنده شناسی پارس با ارائه تاریخچه‌ای از دوزیستان اظهارکرد: حدود ۴۴۰ میلیون سال پیش ماهیان استخوانی وارد خشکی شدند و در محدوده‌ای که زندگی می کردند ارتباطشان با دریا قطع شد؛ محیط‌های تالابی به آنها این فرصت را داد که خود را با محیط خشکی مطابقت دهند لذا دست وپا، نوع خوراک و دندان تغییر یافت.
وی به وجود حدود ۴۵ تا ۵۰ هزار گونه شناخته شده مهره داران در خشکی و تکامل سمندر کایزر(کوهستان) اشاره کرد و افزود: این گونه ۴۰۰ میلیون سال قدمت دارد این در حالی است که زاگرس از حدود ۱۷ میلیون سال پیش ایجاد شده است.
این کارشناس ارشد محیط زیست با بیان اینکه سمندر از حدود ۱۰ میلیون سال پیش ساکن این منطقه است، گفت: دوزیست موجودی خونسرد و مهره دار است که ۲ فاز زندگی دارد؛ فاز اول زندگیش را در آب و فاز دوم را در خارج از آب سپری می‌کند اما برای تولید مثل به آب وابسته است.
لزوم حفاظت بدون مرز از گونه‌های در خطر انقراض
صفایی مهرو خواستار حفاظت بدون مرز از گونه‌های در خطر انقراض شد و اظهارکرد: برای حفاظت از این گونه‌ها نباید مرزی مشخص و قوانین مطرح شده مربوط به یک نقطه جغرافیایی خاص باشد.
وی با اشاره به وجود حدود سه هزار سمندر کایزر(کوهستانی) در لرستان افزود: سه دسته دوزیست در دنیا وجود دارد که هشت درصد آنها را سمندرها شامل می‌شوند ولی در کشور ما به علت وجود البرز و زاگرس ۳۵ درصد از تنوع زیستی دوزیست‌ها به سمندرها مربوط می‌شود.
رئیس هیات مدیره موسسه خزنده شناسی پارس گفت: گونه‌های نادری در کشورمان داریم که کار حفاظت را برای ما دشوار می‌کند.
وی با اشاره به خصوصیات سمندرها افزود: سمندرها قدرت ترمیم اندام حرکتی دارند و می‌توانند دست و پای قطع شده خود را ترمیم کنند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دزفول نیز گفت: این کارگاه آموزشی به منظورر شناساندن سمندر کوهستان به جوامع محلی، اهمیت آن برای زیستگاه‌ها و راهکارهای حفاظت از این گونه در معرض انقراض برگزار شده است.
مسعود نوری پور با بیان اینکه برای حفاظت از این گونه ارزشمند باید در ابتدا زیستگاه آن را حفظ کنیم، افزود: تاکنون چند کارگاه آموزشی در استان خوزستان به ویژه شمال خوزستان به عنوان زیستگاه این گونه برگزار شده است.
سمندر امپراطور یا کوهستان یا لرستانی گونه جانوری منحصر به فردی است که به دلیل قاچاق توسط سوداگران در فهرست قرمز سازمان جهانی قرار دارد.
این گونه کمیاب جانوری در سال‌های گذشته به سبب حضور ناخواسته بر سفره هفت سین در معرض قاچاق و انقراض قرار گرفته است.
این گونه ۱۴ سانتی متری معروف به «فسیل زنده»، بومی ایران است و تنها در لرستان و مرز با استان خوزستان زیست می‌کند؛ در سراسر خاورمیانه هشت گونه سمندر وجود دارد که پنج مورد آن در ایران یافت می‌شود و یکی از این پنج گونه، سمندر کوهستان یا لرستانی است.
به گفته کارشناسان، زیستگاه‌های این گونه منحصر به فرد در لرستان و شمال خوزستان شناسایی شده و تکامل بسیار پیدا کرده که می‌توان از آن به عنوان فسیل زنده نام برد چرا که توانسته خود را با شرایط اقلیمی منطقه سازگار کند.
این سمندر در محیطی از بقایای جنگل‌های بلوط دارای آب‌های خنک زیست می‌کند و بر پشت خود خال‌ها یا نوارهای زرد و نارنجی زیبا با زمینه قهوه‌ای دارد؛ زیر بدن این جانور نیز زرد یا نارنجی قرمز است.
سمندر واژه‌ای عربی است و به جانوری گفته می‌شود که شبیه سوسمار است و در آب و خشکی زیست می‌کند؛ نام‌های ایرانی آن شامل «آذرتش، آذرشین و آذرنشین» است؛ در زبان فرانسه به نام «سالاماندر» شناخته می‌شود.
اکنون پای سمندر به نشست کشورهای عضو قرارداد حمایت از گونه‌های طبیعی کشیده شده و با توجه به قرار گرفتن آن در «فهرست قرمز» سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست به درخواست سازمان محیط زیست ایران ممنوعیت خرید و فروش بین المللی این گونه در دستور کار نشست «ساتیس» قرار دارد.
ساتیس؛ معاهده ای است که در سال ۱۹۷۳ به منظور جلوگیری از تجارت گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض به امضا کشورها رسید که ایران نیز عضو این معاهده است.
از جمله عواملی که سبب شد نام این جاندار در سیاهه انقراض قرار گیرد پوست زیبای این جاندار بود، به طوری که در طول سال های گذشته سمندر لرستانی در اوج خرید و داغ شدن بازارهای نوروزی به همراه «ماهی گلی» (گلد فیش) به شکل گسترده عرضه می شد.
